Chrystus Kapłanem, Ołtarzem i Żertwą – komentarz do piątej prefacji wielkanocnej

5. PREFACJA WIELKANOCNA
Chrystus Kapłanem i Ofiarą
Następującą prefację odmawia się w Okresie Wielkanocnym.

K. Pan z wami.
W. I z duchem twoim.
K. W górę serca.
W. Wznosimy je do Pana.
K. Dzięki składajmy Panu Bogu naszemu.
W. Godne to i sprawiedliwe.

Zaprawdę, godne to i sprawiedliwe, * słuszne i zbawienne, * abyśmy Ciebie, Panie, zawsze sławili, * a zwłaszcza w tym czasie uroczyściej głosili Twoją chwałę, * gdy Chrystus został ofiarowany jako nasza Pascha.
Przez ofiarę swojego ciała na krzyżu * dopełnił On ofiary Starego Przymierza * i oddając się za nasze zbawienie * sam stał się Kapłanem, Ołtarzem i Barankiem ofiarnym.
Dlatego pełnią łask paschalnych * radują się wszystkie ludy na całej ziemi. * Również chóry Aniołów i zastępy Świętych* śpiewają hymn ku Twojej chwale, * nieustannie wołając: Sanctus, Sanctus…

Piąta prefacja wielkanocna wyraźnie podkreśla fakt, iż Chrystus jest Najwyższym Kapłanem, Ołtarzem i Barankiem ofiarnym.

Modlitwa w liturgii św. Jakuba napomina wiernych: Niech zamilknie wszelkie śmiertelne ciało, niech stoi ze strachem i drżeniem i niech nie rozmyśla o niczym ziemskim, gdyż sam Król królów, Pan panów, Chrystus nasz Bóg przychodzi, by być złożonym w ofierze i dany wiernym jako pokarm, a zastępy aniołów idą przed nim ze wszystkimi mocami i zwierzchnościami, wielookie cherubiny i sześcioskrzydłe serafiny zakrywają swe twarze i śpiewają głośno hymn: Alleluja, Alleluja, Alleluja. (Davies 2014, s. 26)

CHRYSTUS KAPŁANEM

Nie będę się w tym miejscu rozpisywał na ten temat, gdyż zajęłoby to bardzo wiele miejsca. Ograniczę się do kilku wskazówek.

O Chrystusie, jako prawdziwym Arcykapłanie, pisze autor Listu do Hebrajczyków: „Mając więc arcykapłana wielkiego, który przeszedł przez niebiosa, Jezusa, Syna Bożego, trwajmy mocno w wyznawaniu wiary.  Nie takiego bowiem mamy arcykapłana, który by nie mógł współczuć naszym słabościom, lecz doświadczonego we wszystkim na nasze podobieństwo, z wyjątkiem grzechu. Przybliżmy się więc z ufnością do tronu łaski, abyśmy otrzymali miłosierdzie i znaleźli łaskę dla [uzyskania] pomocy w stosownej chwili.” (Hbr 4, 14-16)

Podobnie i Chrystus nie sam siebie okrył sławą przez to, iż stał się arcykapłanem, ale [uczynił to] Ten, który powiedział do Niego: Ty jesteś moim Synem, Jam Cię dziś zrodził,  jak i w innym [miejscu]: Tyś jest kapłanem na wieki na wzór Melchizedeka.  Z głośnym wołaniem i płaczem za dni ciała swego zanosił On gorące prośby i błagania do Tego, który mógł Go wybawić od śmierci, i został wysłuchany dzięki swej uległości.
A chociaż był Synem, nauczył się posłuszeństwa przez to, co wycierpiał. A gdy wszystko wykonał, stał się sprawcą zbawienia wiecznego dla wszystkich, którzy Go słuchają, nazwany przez Boga kapłanem na wzór Melchizedeka. (Hbr 5, 5-10)

„Można powiedzieć, że podstawowym tematem Listu do Hebrajczyków jest myśl, że Jezus jest doskonałym arcykapłanem. Jego zadaniem jest przybliżenie głosu Bożego człowiekowi i przyprowadzenie ludzi przed oblicze Boże. Arcykapłan musi doskonale znać zarówno człowieka jak i Boga. Taką znajomość, według Listu do Hebrajczyków, posiada tylko Jezus.” (więcej na http://ps-po.pl/symbole-liturgiczne-oltarz/, dostęp 24.04.2015, 10:40)

ttp://rcdow.org.uk/att/images/priestchrist-1.jpg

CHRYSTUS OŁTARZEM

„Wy obejmiecie staranie o przybytek i troskę o ołtarz,
aby znów nie powstał gniew przeciw Izraelitom […]
Ty zaś wraz ze swoimi synami
masz pilnie przestrzegać obowiązków kapłańskich
co do ołtarza i miejsca poza zasłoną”
(Lb 18,5.7)

„Ołtarz chrześcijański jest symbolem samego Chrystusa, obecnego pośród swoich wiernych zarówno jako „ofiara złożona dla naszego pojednania”, jak i „niebieski pokarm, który nam się udziela”. Kościół Rzymski modli się w Modlitwie eucharystycznej takimi słowami: „Pokornie Cię błagamy, wszechmogący Boże, niech Twój święty Anioł zaniesie tę ofiarę na ołtarz w niebie, przed oblicze Boskiego majestatu Twego, abyśmy przyjmując z tego ołtarza Najświętsze Ciało i Krew Twojego Syna, otrzymali obfite błogosławieństwo i łaskę.”” (KKK 1383; por. OWMR 303).

„Ołtarz ma w liturgii Kościoła szczególne znaczenie. Stanowi centralny punkt całej liturgii, podstawę, kwintesencję budowli, w której jest wznoszony. To kościół istnieje dla ołtarza, a nie ołtarz dla kościoła.” (Davies 2014, s. 321)

„Ołtarz nie jest jedynie kamieniem ofiarnym, na którym Chrystus, nasz Kapłan i Żertwa, składa się każdego dnia w ofierze eucharystycznej, Kościół przypominał wielokrotnie, że zgodnie z jego nauką ołtarz uosabia samego Pana, który jest równocześnie Ołtarzem, Żertwą i Kapłanem, stąd cześć dla ołtarza, wyrażana przez pełne powściągliwości dostojeństwo, symbolizuje cześć należną Chrystusowi.” (tamże)

„Ołtarz musi być wykonany z kamienia, ponieważ przedstawia Chrystusa, żywy fundament i kamień ołtarzowy, który zapewnia duchowemu gmachowi Kościoła jego istnienie, siłę i niezniszczalność. Chrystus jest owym „żywym kamieniem”, odrzuconym przez niewierny i zepsuty świat, „ale u Boga wybranym i drogocennym” (1 P 2,4) (tamże, s. 322)

„Ołtarz powinien znajdować się na podwyższeniu, ponieważ jest on mistyczną Kalwarią, na którą kapłan wstępuje każdego dnia, by uobecnić tę samą ofiarę, którą Chrystus złożył na Kalwarii niemal dwa tysiące lat temu.” (tamże, s. 322)

Stwierdzenie „Chrystus jest ołtarzem” posiada swoje uzasadnienie biblijne. W 1 Kor 10,4 czytamy: petra autem erat Christus (a skałą był Chrystus). Do skały odwołał się Jezus, odnosząc do siebie werset z Ps 117,22: „kamień odrzucony przez budujących stał się kamieniem węgielnym” (zob. także Iz 28,16) oraz: „oto ja kładę na Syjonie kamień dobrany, węgielny, cenny, do fundamentu założony” (por. Dz 4,11; 1 P 2,4-6; Ef 2,20). (http://ps-po.pl/symbole-liturgiczne-oltarz/; dostęp 22.04.2015 godz. 19:51)

Prezbiterium z ołtarzem przedsoborowym i posoborowym (chodzi o Vaticanum II).

CHRYSTUS BARANKIEM BOŻYM

„Baranku Boży…” – zwrot ten używany jest na określenie Chrystusa podczas każdej Mszy świętej. Określenia tego użył Jan Chrzciciel, gdy obok niego przechodził Jezus: „Oto Baranek Boży, który gładzi grzechy świata.” (J1, 29) Należy podkreślić fakt, iż wypowiedź ta odnosi się do czwartej pieśni o Słudze Pana (Jahwe) z Księgi Deutero-Izajasza: „Dręczono Go, lecz sam się dał gnębić,   nawet nie otworzył ust swoich.  Jak baranek na rzeź prowadzony,   jak owca niema wobec strzygących ją,   tak On nie otworzył ust swoich.”  (Iz 53, 7) a także do rytu baranka paschalnego (Wj 12). (https://www.kapucyni.pl/images/isb/pdf/03/18.pdf, dostęp 23.04.2015, godz. 14:36)

„Czwarta pieśń o cierpiącym Słudze Pana ukazuje Jego postawę wobec doświadczanego bólu i przeżywanej męki, które prowadzą do gwałtownej śmierci. Izajasz opisuje zachowanie się Sługi w tej dramatycznej sytuacji w następujących słowach: „jak baranek prowadzony na zabicie i jak owca, która milczy, gdy ją strzygą” (Iz 53,7). Przy pomocy tych dwóch porównań prorok wyraził myśl na temat dobrowolności ofiary, którą Sługa Pana przyjął w sposób milczący i łagodny. Słowa te stanowią zapowiedź świadomego i dobrowolnego przyjęcia przez Jezusa-Baranka Bożego ofiary męki i śmierci krzyżowej. Przedstawiona przez Izajasza w sposób obrazowy postawa Sługi Pana wobec cierpienia i bliskiej śmierci staje się widoczna w zachowaniu Jezusa, który milczy przed Wysoką Radą żydowską w czasie przesłuchania (Mt 26,63), a także nie odpowiada na pytania Piłata podczas procesu, który zakończył się wydaniem na Niego wyroku śmierci (J 19,9).” 

(więcej na https://www.kapucyni.pl/images/isb/pdf/03/18.pdf, dostęp 23.04.2015, godz. 14:36)

No dobrze. Chrystus jest Kapłanem, Ołtarzem i Ofiarą. Ale jak to rozumieć, szczególnie podczas momentu konsekracji, gdy chleb staje się Ciałem, a wino Krwią Pana? Jest On jednocześnie Kapłanem, Ołtarzem i Ofiarą? No chyba nie.

„Trzeba rozgraniczyć obecność Chrystusa realną od symbolicznej Chrystus też jest obecny w Ludzie Bożym podczas Mszy Św. i jednocześnie w kapłanie i konsekrowanej Hostii i Winie. Jest to bardzo symboliczne i głęboko teologiczne przedstawienie ofiary Chrystusa na krzyżu. Pamiętać należy jednak, że mówimy tu o obecności symbolicznej (duchowej) - Lud Boży, kapłan, ołtarz i realnej (rzeczywistej) - konsekrowane postacie (żertwa).” (ks. Paweł Korupka, przez portal Facebook 23.04.2015, 15:10)

A więc Chrystus jest obecny:

- rzeczywiście (prawdziwie i substancjalnie) pod postacią Chleba i Wina od momentu konsekracji

- symbolicznie (pod postacią kapłana, ołtarza, świec, Ludu Bożego itp.)

A TERAZ PYTANIE ZA 1000 PUNKTÓW: DLACZEGO BARANEK WIELKANOCNY MA GŁOWĘ ZWRÓCONĄ W LEWĄ STRONĘ?

Baranek Wielkanocny ma głowę zwróconą w lewą stronę (jeśli nie, nie jest to prawdziwy baranek ale podróbka). Otóż w starożytnej Grecji i Rzymie utrwaliła się tendencja w sztuce, zgodnie z którą wszelkie ruchy atakujące, kłujące (ludzi, zwierząt – napastników) miały zwrot w prawo, podczas gdy broniący się, ulegli, mieli tarcze czy też sami byli pochyleni w lewo. Postać Baranka symbolizuje pokorę, uległość i ciche oddanie się w ręce oprawców, dlatego też przedstawiany jest z głową zwróconą w lewo. (Grenville, Gentleman, mam zasady, stronę dopiszę, gdy książka zostanie mi zwrócona, ponieważ pożyczyłem :). Jeśli się pomyliłem proszę znawców sztuki o korektę.